Bir mikrobilgisayarda, mikroişlemcinin, girdi/çıktı sinyallerini çevre birimlerine aktaran elektronik devrelerin, ve bellek çiplerinin bulunduğu karta, anakart denir. Anakartın üzerinde standart iğne bağlaçları olan taşıyıcılar bulunur. Daha sonra mikroişlemciler ve bellek çipleri bu taşıyıcıların üzerine yerleştirilir. Anakart bilgisayarın birbirinden ayırt edilmelerinde temel unsurlardan biridir. Bu kartın üzerine sonradan birçok kart eklenebilir. Bu tip mimariye sahip bilgisayarların mimarilerine açık mimariler denir. Açık olmayan mimariler de ise bilgisayar imalat esnasında hangi ünitelerde donatılmış ise, onlarla yetinmek zorunda kalırız. Bugün bazı cep bilgisayarları dışında kullandığımız tüm mikrobilgisayarlar açık mimarilere sahiptir.
Aslına bakarsanız anakartlar, hareket eden ya da çalıştığını hissettiren pek bir parçaya sahip olmadığı için, kullanıcılar açısından yalnızca sistemlerinin temelini oluşturan ve anlaşılması, ayarlanması zor bir parça olarak görülür. Bilgisayar dünyasında pek çok fark edilmeyen yanlışta olduğu gibi anakart seçiminde de hatalar yapılıyor. Arkadaş veya çevrenin “bu iyi bir kart”, “en hızlısı bu...”, gibi duyumlarla anakart alınıyor. Oysa anakart alınıp satılmasında pek çok kıstas olduğu gibi performans ve öngörüler, anakart seçiminde kullanılacak olan en son kıstaslar olmalıdır.
O halde anakart seçiminde kullanılması gereken kıstas, sizin kuracağınız bilgisayarı hangi amaç ve ne için kullanacağınız gerçeğinden başka bir şey değildir.

Türkiye’de işyerlerinden, son kullanıcılara, bir network içinde kullanılacak terminallerden, grafik iş istasyonlarına kadar pek çok farklı iş için kurulmuş sistemde aynı tip anakartlar kullanılıyor. Üstelik yüksek performansından söz edildiği için satılmakta olan pek çok anakart var. Hiç bir anakart arasında, farklı çipsetli olanlar ve özel tasarımlar hariç, %1’lik bir oranı geçerek performans farkı olmaz. BX tabanlı anakartlarda, 100 Mhz’lik veri yolu ve 450 Mhz’lik bir PII kullanırsak, bu anakartlardan en yavaşı (!) 32 bit uzunluğundaki segmentleri tampon bellekten kopyalama işleminde hafızaya saniyede 2270 MB aktarır. En hızlısı ise 2290 MB. Bu % 0.8‘lik bir performansı farkı demektir. Üstelik şalterlerini saniyede yüz milyonlarca kez açıp kapayan bir  sistemde bu farkı hissetmeniz imkansızdır. Anakartınızın performansını ve sisteminizin performansını en çok etkileyen unsur, disk ve veri yolu performansınızdır. Çok istisnai durumlar haricinde bu farka % 1.5’u geçmez. O halde dikkat edilmesi gereken şey ne olacaktır?

Öncelikle anakartlar farklı amaçlar için üretilmiş olabilirler. Örneğin Türkiye’de server olarak kullanılmak üzere çift işlemcili Celeron kullanan yerler bulunmaktadır. Oysa, ne Celeron ne de o zamanlar Celeron’ların kullanılmasını mümkün kılan LX çipsetli anakartlar iki adet işlemciyi bir arada çalıştırmak adına yapılmamıştı. Bir işlemcinin ön hafızasından diğerine bir bilgi giderken muhtemelen bir senkron bozukluğu, problemlere neden olacak ve sistem ya duracak ya da şans eseri bilgiler kaydedilip, sistem tekrar başlatılabilecektir.

Pek çok anakart hem güvenilirlik hem de kullanılacağı işler itibariyle farklı olarak dizayn edilip, test edilir. Örneğin Intel’in çift işlemciyle ve iş istasyonu olarak kullanılması için tasarladığı anakartlarda 5X kuralına uyulur. Yani sistemler %99,99999 (Virgülden sonra beş hane=5X) oranında güvenilir olmak zorundadır. Yani eğer paranız yetse ve 10,000,000  (10 milyon) adet anakart alsanız yalnızca biri çalışırken bir senkron hatası yapma ya da diske erişim konusunda sorunlar çıkarma olasılığına göz yumulabilir. Eğer bir web server kuracaksanız ve yine bu tür bir server anakartı aldığınız takdirde disk işlemleri ve hafıza konusunda bu rakamlar daha da hassas hale gelir.
Bazı sistem üreticisi firmalar kendi anakartlarını üretirler. Örneğin sistem üreticileri (HP, Compaq, vb. gibi) makinelerine o kadar çok güvenir ki kendi anakartından dolayı bir sorun olmayacağı savından yola çıkarak sistemlerine “reset” tuşunu koymaz.

Bu ürünü seçerken kullanabileceğiniz diğer bir kıstas da gelecekte neler olacağı ve hangi tip anakartların ortaya çıkacağı gerçeğidir. Ya nispetten ucuz bir kart almak için bilinçli bir seçim yaparsınız ya da biraz daha bekler ve yepyeni bir teknoloji için ne kadar verebileceğinizi hesaplarsınız. O zaman ucuz bir anakart seçtiyseniz, yakında gelecek olan anakart ailesinin özelliklerinden en fazlasını destekleyen ya da yakın özelliklere sahip anakart gözdeniz olur.
Anakartlar, kullanım amaçlarına ve ağırlıklı olarak kullanılacağı  görevlere göre seçmek ya da geleceği düşünmek bir anakart alırken en doğru kıstas olacaktır. Diğer önemli ve dikkat edile bilebilecek unsurlar, yanında verilebilecek yazılımlar, ne kadar fazla teknolojiye destek verdiği ve BIOS özellikleri diyebiliriz.

Doğru anakart seçimi doğru bir bakış açısına bağlıdır. Fakat, en önemli husus, performansın o kadar da önemli bir kıstas olmadığıdır. Güvenilirlik, teknolojilere verilen desteğin, paranızın karşılığında aldığınız yazılım ve ayar olanaklarının çeşitliliği bu tip bir ürün için en önemli satın alma kıstaslarıdır.

KAYNAKLAR:
BİLGİSAYAR ANSİKLOPEDİSİ
AÇIKLAMALI BİLGİSAYAR VE INTERNET TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
PC WORLD VE CHIP BİLGİSAYAR DERGİLERİ