Ayarlanabilen bölüntülü ölçü aletleridir. Kumpaslar uzunluk ölçülerini, iç çap, dış çap, derinlik ve kanal ölçülerini ölçmede kullanılır.
 Kumpaslar cetvel ve sürgü olmak üzere iki esas parçadan meydana gelmiştir. Sabit çene cetvelle, hareketli çene ise sürgü ile tek parça halinde yapılmıştır. Sürgü üzerinde verniyer bölüntüsü vardır. Cetvelin bir tarafı (mm), diğer tarafı ise (") parmak bölüntülü olarak yapılır. Kumpaslar paslanmaz çelikten yapılırlar. Şekil 1.2. Cetvellere göre ölçme hassasiyetleri daha yüksektir. 

 

Ölçü Sistemlerine Göre

 Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar

  •  1/10 mm verniyer taksimatlı kumpaslar
  •  1/20 mm verniyer taksimatlı kumpaslar
  •  1/50 mm verniyer taksimatlı kumpaslar
 Parmak ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar
  •  1/32 " verniyer taksimatlı kumpaslar
  •  1/64 " verniyer taksimatlı kumpaslar
  •  1/128 ″ verniyer taksimatlı kumpaslar
  •  1/192″ verniyer taksimatlı kumpaslar
  •  1/1000" verniyer taksimatlı kumpaslar
 Kullanım Alanlarına Göre Kumpaslar

  •  İç ve dış çap kumpasları

  •  Derinlik kumpasları

  •  Özel kumpaslar

  •  Modül kumpasları
Metrik Ölçü Sistemine Göre Yapılan Kumpaslar

1/10 mm Verniyer Taksimatlı Kumpaslar
Bu kumpaslarda cetvel üzerindeki 9 mm’lik kısım verniyer üzerinde 10 eşit parçaya bölünmüştür. Cetvelin üzerindeki iki çizgi aralığı 1 mm olduğuna göre sürgü üzerindeki çizgi aralığı 9 / 10 = 0,9 mm’dir. Buna göre bu kumpasın hassasiyeti 1 – 0,9 = 0,1 mm’dir.
Bu kumpas ile ölçüm yapılırken sürgü kısmındaki her bir çizgi cetveldeki tam değerden sonra 0,1 olarak okunur. Şekil 1.3
 

 1 / 10 mm Verniyer Taksimatlı Kumpaslarda Ölçü Okuma
 
Verniyerin ‘0’ (sıfır) çizgisi cetveldeki 7. çizgi ile çakışmıştır. Buna göre okunan ölçü 7 mm ve 8 mm arasındaki ondalık ölçüleridir. Verniyerin çakışan çizgisinin kaçıncı çizgi olduğu tespit edilir ve ondalıklı değer okunur. Üstteki örnekte verniyer bölüntüsünün 10 çizgisi çakıştığı için buna göre ölçülen değer: 7 mm’dir.

 
Verniyerin ‘0’ (Sıfır) çizgisi cetvel üzerinde 62 mm’yi geçmiştir. Verniyerin 4. çizgisi cetvel üzerindeki herhangi bir çizgi ile tam çakışmıştır. Buna göre ölçülen değer; 62 + 0,4 = 62,4 mm’dir.

 1/20 mm Verniyer Taksimatlı Kumpaslar
Bu kumpaslarda cetvel üzerindeki 19 mm’lik kısım sürgü üzerinde 20 eşit parçaya bölünmüştür. Cetvel üzerindeki iki çizgi aralığı 1 mm olduğuna göre sürgü üzerindeki çizgi aralığı 19 / 20 = 0,95 mm’dir. Buna göre bu kumpasın hassasiyeti 1 – 0,95 = 0,05 mm’dir.
Bu kumpas ile ölçüm yapılırken sürgü kısmındaki her bir çizgi cetveldeki tam değerden sonra 0,05 olarak okunur. Şekil 1. 4


1 / 20 mm Verniyer Taksimatlı Kumpaslarda Ölçü Okuma


Verniyerin ‘0’ (sıfır) çizgisi cetveldeki 7. çizgiyi geçmiştir. Buna göre okunan ölçü 7mm ve 8 mm arasındaki ondalık ölçüleridir. Verniyerin çakışan çizgisinin kaçıncı çizgi olduğu tespit edilir ve ondalıklı değer okunur. Üstteki örnekte verniyer bölüntüsünün 10. çizgisi çakıştığı için ölçülen değer:7 + ( 0,05 x 10 ) = 7,50 mm’dir.

 

Verniyerin ‘0’ (Sıfır) çizgisi cetvel üzerinde 51 mm’yi geçmiştir. Verniyerin 7. çizgisi cetvel üzeindeki herhangi bir çizgi ile tam çakışmıştır. Buna göre okunan değer: 51 + ( 0,05 x 7) = 51,35 mm’dir.

 1/50 mm Verniyer Taksimatlı Kumpaslar
Bu kumpaslarda cetvel üzerindeki 49 mm ‘lik kısım sürgü üzerinde 50 eşit parçaya bölünmüştür. Cetvel üzerindeki iki çizgi aralığı 1 mm olduğuna göre sürgü üzeindeki çizgi aralığı 49 / 50 = 0,98 mm’dir. Buna göre bu kumpasın hassasiyeti 1 – 0,98 = 0,02 mm ‘dir.
Bu kumpas ile ölçüm yapılırken sürgü kısmındaki her bir çizgi cetveldeki tam değerden sonra 0,02 olarak okunur Şekil 1.5



1 / 50 mm Verniyer Taksimatlı Kumpaslarda Ölçü Okuma



Verniyerin ‘0’ (sıfır) çizgisi cetveldeki 40. çizgiyi geçmiştir. Buna göre okunan ölçü 40 mm ve 41mm arasındaki ondalık ölçüleridir. Verniyerin çakışan çizgisinin kaçıncı çizgi olduğu tespit edilir ve ondalıklı değer okunur. Üstteki örnekte verniyer bölüntüsünün 40. çizgisi çakıştığı için; ölçülen değer: 40 + (0,02 x 40) = 40,80 mm’dir.



Verniyerin ‘0’ (Sıfır) çizgisi cetvel üzerinde 61 mm’yi geçmiştir. Verniyerin 17. çizgisi cetvel üzeindeki herhangi bir çizgi ile tam çakışmıştır. Buna göre okunan değer: 61 + (0,02 x 17) = 61,34 mm’dir.